De molecularisering van het wereldbeeld

By Henk Kubbinga

Subjects:

Description: Het boek beschrijft in twee delen de opkomst en ontwikkeling van het molecuulbegrip in natuur- en levenswetenschappen tegen de achtergrond van het neo-atomisme van Epikouros en Lucretius. De opzet is ruim gekozen, ook de wiskunde en de (natuur)filosofie zijn immers in het geding. Het eerste deel beschijft voor de betrokken wetenschappen in drie hoofdstukken de periode tot 1800. Daarna komen in afzonderlijke hoofdstukken de ontwikkelingen in de natuurkunde en de scheikunde tussen ca. 1800 en ca. 1900 aan bod. Het molecuulbegrip blijkt een Nederlands product. Het werd uitgedacht door de Zeeuw Isaac Beeckman (1588-1637). Zoals Lucretius de *Epicurus romanus* wordt genoemd, zo kan Beeckman betiteld worden als de *Epicurus batavus*. Beeckman ontwikkelde een *discrete* kijk op de natuur, waarin de molecuultheorie centraal stond, met een wiskunde op maat. Aan het eind van de achttiende eeuw is de molecuultheorie uitgegroeid tot molecularisme, een echte 'Theorie van Alles'. De negentiende-eeuwse natuur- en scheikunde zijn dan ook principieel moleculair georiënteerd. Het tweede deel beschrijft, in de eerste hoofdstukken, de negentiende-eeuwse ontwikkeling in de levenswetenschappen en in de kristallografie en mineralogie. Een apart hoofdstuk behandelt de opkomst van het moderne eenhedenstelsel, het zogenaamde Système international [..], met bijzondere aandacht voor de moleculaire aspecten. Voor de periode tot 1925-1940 worden de ontwikkelingen op de voet gevolgd. Voor de periode erna wordt volstaan met een indruk op basis van een twaalftal Nobelrpijzen. Het laatste hoofdstuk behelst een epiloog, waarin het thema historisch en historiografisch nog eens wordt doorgelicht aan de hand van de nieuw verworven inzichten. Het tweede deel wordt afgesloten met een bibliografie en een naam- en een zaakregister. De strekking van het boek als geheel luidt dat er een nieuw wereldbeeld is doorgebroken. Dit wereldbeeld is *honoris causa* aangeduid als het *Universum Arausiacum*. Begonnen met het oog op het door de chemici geproclameerde *Jaar van het molecuul* (2003) wordt *De molecularisering van het wereldbeeld* afgesloten onder auspiciën van het *World Year of Physics* (2005).